poradnik-logopedyczny.plinterdyscyplinarny serwis logopedyczny

Dziecko niepełnosprawne w klasie integracyjnej, powoływanie klas integracyjnych

Działy pokrewne » Prawo » Dziecko niepełnosprawne w klasie integracyjnej, powoływanie klas integracyjnych

Szanse niepełnosprawnego dziecka na rozwój i uzyskanie samodzielności życiowej są znacznie większe (a nierzadko tylko wówczas możliwe), jeśli w proces terapii i edukacji dziecka zaangażowani są rodzice. Nawet najlepsza klasa integracyjna nie rozwiąże problemów dzieci niepełnosprawnych bez intensywnej terapii i edukacji podejmowanych w domu. Konieczne jest zatem codzienne, trwające 7 dni w tygodniu, usprawnianie dziecka we własnym domu w oparciu o dobrze przygotowany program obejmujący wszystkie sfery rozwojowe dziecka: intelektualną, fizyczną i społeczną. Jednakże warto zadbać o los swego dziecka i jego najlepszą edukację, zwłaszcza w takich sytuacjach, gdy w najbliższym środowisku lokalnym nie utworzono jeszcze klas integracyjnych.

Co mogą zrobić rodzice, by powstawały klasy integracyjne

Podstawy prawne:

1. Ustawa z dnia 7 września 1991 roku o systemie oświaty (Dz. U. 96.67.329 z późniejszymi zmianami).
2. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 12 lutego 2001 roku w sprawie orzekania o potrzebie kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania dzieci i młodzieży oraz szczegółowych zasad kierowania do kształcenia specjalnego lub indywidualnego nauczania (Dz.U.01.13.114).
3. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 stycznia 2001 roku w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych i innych publicznych poradni specjalistycznych oraz ramowego statutu tych poradni (Dz.U.01.13.109).
4. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 15 stycznia 2001 roku w sprawie zasad udzielania i organizacji pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach (Dz.U.01.13.110).
5. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych statutów publicznego przedszkola oraz publicznych szkół (Dz.U.01.61.624).
6. Rozporządzenie Ministra Edukacji Narodowej z dnia 21 maja 2001 r. w sprawie ramowych planów nauczania w szkołach publicznych (Dz.U.01.61.626).
7. Rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 22 stycznia 1991 r. w sprawie warunków, form, trybu przyznawania i wypłacania oraz wysokości świadczeń pomocy materialnej dla studentów studiów dziennych (Dz. U. 91.9.32 z późn. zm.).

Możliwości kształcenia dzieci niepełnosprawnych nie kończą się na szkolnictwie specjalnym oraz nauczaniu indywidualnym. Jest oczywiste, iż każdy instytucjonalny podział na dzieci sprawne i niepełnosprawne jest sprzeczny z podstawowymi prawami człowieka i obywatela. Krytycy integracji dzieci zdrowych i niepełnosprawnych podkreślają, iż nie mamy odpowiednio przygotowanych szkół oraz odpowiednich programów i nauczycieli. Jednak każda próba zmiany istniejącego stanu rzeczy służy interesom całego społeczeństwa.

Dziecko niepełnosprawne ma prawo uczyć się na terenie ogólnodostępnej szkoły publicznej („masowej”). Zwracamy uwagę, iż skierowanie dziecka do szkoły specjalnej pociąga za sobą daleko idące konsekwencje - dzieci te kończą szkołę bez szans na kontynuację nauki w ogólnodostępnych szkołach publicznych („nie-specjalnych”), a jako osoby dorosłe, napotykają na zwielokrotnione bariery w uzyskaniu zatrudnienia. Opisana sytuacja jest naruszeniem prawa wielu niepełnosprawnych (lub zagrożonych nieprawidłowym rozwojem) dzieci do nauki zgodnie z ich możliwościami. Rodzice nie muszą godzić się na ten stan rzeczy. Przedstawiamy kilka wskazówek z nadzieją, iż uda się Państwu wpływać na powstawanie kolejnych klas integracyjnych:

1. Rodzice mają prawo nie godzić się na umieszczenie dziecka niepełnosprawnego w szkole specjalnej, jak również mogą nie zgodzić się na orzeczenie o potrzebie nauczania indywidualnego.
2. Gmina ma obowiązek, na wniosek rodziców, zapewnić dzieciom niepełnosprawnym odpowiednią formę kształcenia na terenie szkoły ogólnodostępnej - „masowej”.
3. Rodzice mają prawo domagać się rekwalifikacji dziecka ze szkoły specjalnej do „masowej”, jeżeli są przekonani o słuszności takiej decyzji.
4. Oczywiście, istnieją wyjątkowe sytuacje, w których, ze względu na bardzo poważne dysfunkcje w rozwoju dziecka, uzasadnione jest kwalifikowanie dziecka np. do zespołu terapeutyczno-edukacyjnego (dawniej tzw. „szkoła życia”), specjalnego ośrodka bądź do nauczania indywidualnego. Jednak tego rodzaju decyzje, podejmowane we współpracy i za zgodą rodziców, wymagają rzetelnego uzasadnienia.
5. Decyzję o powołaniu klasy integracyjnej podejmuje dyrekcja szkoły „masowej”.
6. Dzieci do klas integracyjnych (jak również do nauczania specjalnego we wszelkiego rodzaju formach) i nauczania indywidualnego kwalifikuje poradnia psychologiczno-pedagogiczna.
7. Dla powołania klasy integracyjnej konieczna jest odpowiednia liczebność klasy oraz odpowiednie proporcje ilości dzieci niepełnosprawnych do pełnosprawnych (zasadniczo od 3 do 5 dzieci niepełnosprawnych w klasie liczącej w sumie 15 do 20 dzieci).
8. Szkoła powinna zatrudniać w każdej klasie integracyjnej dwóch nauczycieli: prowadzącego oraz drugiego pedagoga, najlepiej specjalnego.
9. Dzieci niepełnosprawne, oprócz uczestnictwa w zajęciach klasowych, biorą również udział w zajęciach dodatkowych na terenie szkoły, przyznawanych przez poradnię psychologiczno-pedagogiczną w zależności od indywidualnych potrzeb edukacyjnych (są to zajęcia rewalidacyjne i socjoterapeutyczne, logopedyczne, gimnastyka korekcyjna, rehabilitacja ruchowa i inne).
10. Jest konieczne, by rodzice dzieci otrzymywali od nauczycieli prowadzących i pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznej szczegółowe wytyczne do programu wszechstronnego usprawniania realizowanego w domu.
11. Nauczanie integracyjne jest tańsze niż nauczanie indywidualne oraz zdecydowanie bardziej korzystne dla dzieci - zarówno niepełnosprawnych, jak i sprawnych.
12. Najlepszym rozwiązaniem jest tworzenie ciągu klas, czyli co roku otwieranie następnej klasy pierwszej. Jest to niezbędne szczególnie w przypadku konieczności powtórzenia klasy przez dziecko (co samo w sobie jest ostatecznością - szczególnie w nauczaniu integracyjnym!).
13. Nauczyciele pracujący w klasach integracyjnych powinni doskonalić swoje umiejętności w oparciu o kursy podyplomowe i inne formy szkoleniowe.

Rodzicom, którzy zechcą podjąć w sprawie powoływania klas integracyjnych konkretne działania, proponuje się:

1. W pierwszym etapie, osoby dążące do uruchomienia klasy integracyjnej powinny skontaktować się z miejscową poradnią psychologiczno-pedagogiczną w celu nawiązania współpracy oraz ustalenia:
   • która szkoła w danej miejscowości jest najbardziej otwarta na problemy dzieci z różnorodnymi zaburzeniami. Chodzi o szkołę, która byłaby zainteresowana utworzeniem klasy integracyjnej (najlepiej, gdyby była to szkoła rejonowa dziecka lub najbliższa miejsca jego zamieszkania),
   • która szkoła w danej miejscowości zaczyna borykać się z naborem na nowy rok szkolny (ze względu na niż demograficzny); tego rodzaju szkoły decydują się czasami na otwarcie klasy integracyjnej o mniejszej liczbie uczniów, aby nie utracić oddziału w szkole i nie zwalniać nauczycieli,
   • czy są inne dzieci niepełnosprawne w rejonie najbliższym danej szkoły.

UWAGA: Choć przepisy mówią o 3-5 dzieciach niepełnosprawnych w klasie 15-20 osobowej, to wiemy jednak (i dopuszczają to przepisy), iż w wyjątkowych wypadkach kurator może się zgodzić na mniejszą liczbę dzieci niepełnosprawnych w oddziale. Z drugiej strony nie jest jednak dobrze, aby liczba dzieci niepełnosprawnych w klasie była mniejsza niż troje. Często nasilają się wówczas problemy emocjonalne i społeczne. Piszemy o tym, bowiem możecie się Państwo spotkać z propozycją przyjęcia dziecka do klasy masowej, ale jeśli nie będzie to klasa integracyjna, to z doświadczenia wiemy, że często kończy się to niepowodzeniem. Tego rodzaju klasa winna być odpowiednio przygotowana (integracyjna w pełnym tego słowa znaczeniu).

2. Po uzyskaniu tych wstępnych informacji byłoby wskazane zorientowanie się, czy któryś z pracowników poradni psychologiczno-pedagogicznej posiada doświadczenie w sprawach związanych z kształceniem integracyjnym. Może to być np. osoba szkoląca się w tym zakresie albo po prostu zainteresowana tą tematyką. Jeśli w miejscowej poradni jest taka osoba, należy to wykorzystać, zwracając się do niej z prośbą o pomoc i jednocześnie deklarując własny udział w planowanych działaniach zmierzających do uruchomienia klasy integracyjnej. Tego rodzaju osobie można polecić kontakt z zajmującym się sprawami integracji Centrum Metodycznym Pomocy Psychologiczno-Pedagogicznej Ministerstwa Edukacji Narodowej (00-644 Warszawa, ul. Polna 46a, tel. 228254451-53) w celu uzyskania dalszych rzeczowych konsultacji i pomocy. Można również posłużyć się tekstem niniejszego rozdziału, przekazując go zainteresowanemu pracownikowi.
3. Kolejnym krokiem, który najlepiej wykonać już we współpracy z poradnią (lub niezależnie, jeżeli nie uzyskacie Państwo współpracy), jest podjęcie kontaktu z dyrekcją szkoły znajdującej się w rejonie miejsca zamieszkania lub w pobliżu i nawiązanie współpracy w tworzeniu klasy integracyjnej.
4. W przypadku gdyby nie powiodła się współpraca z poradnią psychologiczno-pedagogiczną lub z dyrekcją szkoły, można zwrócić się do Wydziału Edukacji w Urzędzie Miejskim lub Gminnym z wnioskiem o utworzenie klasy integracyjnej w którejś z podległych mu szkół. Jest to jednak rozwiązanie najgorsze z możliwych. Odgórne narzucenie danej szkole obowiązku prowadzenia klasy integracyjnej nie rokuje dobrze dla niepełnosprawnych uczniów.
5. Dla powodzenia całej sprawy dobrze byłoby, aby zainteresowani rodzice występowali wspólnie, argumentując i przekonując do utworzenia klasy integracyjnej.