poradnik-logopedyczny.plinterdyscyplinarny serwis logopedyczny

Aparaty i urządzenia elektroniczne wykorzystywane w diagnozie i terapii jąkania

Pomoce » Instrumentarium » Aparaty i urządzenia elektroniczne wykorzystywane w diagnozie i terapii jąkania

Już od starożytności znane są różne sposoby pomagania osobom jąkającym się. W starożytności. Służyły temu wnętrza jaskiń lub świątyń, gdzie wykorzystywane było zjawisko amplifikacji (wzmocnienia) i pogłosu. W medycynie ludowej znany był efekt echa uzyskiwany podczas mówienia do studni betonowej, później do wnętrza aluminiowego wiadra (pogłos). Obecnie znanych jest wiele urządzeń elektronicznych, których celem jest przywrócenie płynności wypowiedzi osoby obciążonej jąkaniem albo stanem logofobii (lęk przed mówieniem).

Aby skutecznie pomagać trzeba czegoś więcej niż znajomości metod i technik postępowania terapeutycznego. Zatem, im bogatszym zapleczem diagnostyczno-terapeutycznym dysponuje logopeda, tym większe ma szanse przyjścia z pomocą osobom jąkającym się. Jednakże rzeczywistość finansowa, brak wsparcia instytucjonalnego, brak współpracy elektroników, informatyków z terapeutami mowy nad wieloma problemami interdyscyplinarnymi, stoją głównie na przeszkodzie do realizacji interesujących projektów, które mogłyby postawić Polskę w światowej czołówce myśli logopedycznej. Jednakże Antoniemu Bochniarzowi (Żory) udało się wdrożyć wiele kapitalnych projektów pomocy elektronicznych, po które coraz odważniej sięgają nie tylko polscy specjaliści. Niektóre z nich wykorzystuję w praktyce i zaprezentuję w niniejszym opracowaniu.

MINI-ECHO

Jednym z najciekawszych moim zdaniem urządzeń jest MINI-ECHO. Efekt echa, znany w literaturze naukowej „efektem Lee”, został zastosowany po raz pierwszy w latach pięćdziesiątych XX wieku. Właściwością mówienia z echem jest to, że może ono spowalniać mowę jąkającego się i zapewniać zarazem poczucie względnie bezpiecznego porozumiewania się. Ale okazuje się, że nie na wszystkich jąkających się wpływ echa jest jednakowy (jednym to pomaga, ułatwia mówienie, a innym nie). Jednakże metoda echo może być narzędziem pomocniczym w metodyce postępowania terapeutycznego, ponieważ mówienie z echem nie tylko spowalnia mowę i nadaje jej płynność, ale również pogłębia wdech i wydłuża fazę wydechową, co u osób jąkających się bywa zakłócone.

Echo-repetytor

Echo-repetytor - to wielofunkcyjny, wielomodułowy korektor mowy przydatny w terapii jąkania, w pracy z niedosłyszącymi, z dyslalikami, w psychoterapii i w relaksacji; pomocny też w nauce języków obcych i w reedukacji chorych z afazją. Jego modułowa konstrukcja zawiera funkcję echa, rewerberacji, pamięci do zapisywania i odtwarzania wzorców wymowy oraz funkcję wzmacniającą. Aparat umożliwia generowanie(w celach diagnostyczno-terapeutycznych) tonu krtaniowego i białego szumu. Umożliwia jednoczesne korzystanie trzem osobom. Posiada zespół wskaźników natężenia sygnałów podawanych na słuchawki, co jest istotne w pracy z niedosłyszącymi. Posiada też wskaźniki diodowe głosek syczących, szumiących i dźwięcznych, a także wskaźnik diodowy i akustyczny zmian rezystancji. Ma też wbudowany metronom do pracy z jąkającymi się. Zaletą urządzenia jest jego wielofunkcyjność, ergonomiczność, przydatność w różnych jednostkach diagnostycznych na tym samym stanowisku pracy. Prosta obsługa i czytelna grafika, liczne funkcje, to dodatkowy walor aparatu.

Komputerowy echo-repetytor

Wersja komputerowa echo-repetytora to wzbogacenie wszystkich modułów aparatu o to, co może „zdziałać” komputer. Program komputerowy dostarcza wielu istotnych dla efektów terapii momentów, wynikających z metodycznych wskazań. Posiada bogaty zestaw wzmocnień (nagród) stymulująco-motywacyjnych do ćwiczeń i do korekcji zaburzeń poprzez grę i zabawę. Ćwiczenie z nim staje się prawdziwą przyjemnością dla użytkownika, daje wiele satysfakcji logopedzie i ułatwia jego pracę.

Urządzenie to oprócz terapii jąkania jest przydatne także w innych jednostkach diagnostycznych. Nazwano je „Mercedesem” sprzętu logopedycznego.

Cyfrowy Korektor Wymowy

Cyfrowy Korektor Wymowy - urządzenie to wykorzystuje między innymi metodę transpozycji częstotliwości mowy. Oparte jest na cyfrowym procesorze sygnałowym DSP i umożliwia przetestowanie wielu algorytmów służących do korekcji jąkania. Zastosowanie procesora DSP umożliwia przetwarzanie dźwięku mowy w czasie rzeczywistym. Posiada niewielkie rozmiary oraz możliwości zasilania z niezależnych akumulatorów. Korektor pozwala na sprawdzenie skuteczności stosowanych metod w warunkach naturalnych, poza laboratorium. Korektor wyposażony jest w mikrofon odbierający sygnał mowy oraz słuchawki wkładane do uszu. Posiada możliwość płynnej regulacji natężenia dźwięku, co pozwala na dostosowanie sygnału słyszanego w słuchawkach do indywidualnych potrzeb. W celu wybrania konkretnego algorytmu wystarczy jedynie ustawić w odpowiedniej pozycji przełączniki znajdujące się w urządzeniu. Korektor pozwala na wybranie następujących opóźnień w przypadku metody opartej na efekcie echo: między 30 i 320ms, oraz na ustawienie stopnia obniżenia częstotliwości od 0 do 4/5 oktawy w dół skali częstotliwości).

Dystrybutor: Politechnika Gdańska (niestety nie posiadam informacji o autorach programu).

Komputerowy ECHOKOREKTOR

Komputerowy ECHOKOREKTOR jest programem wykorzystywanym w balbutologopedii. Program ten, przeznaczony do terapii osób jąkających się, oparty został na metodzie Echo. Istotą tej metody jest mówienie w sposób zsynchronizowany z własnym echem opóźnionym o 0,1 - 0,3 sek. - dzięki temu niepłynność artykulacji nie pojawia się.

Praca z komputerowym Echokorektorem polega na wypowiadaniu do mikrofonu słów, zdań i zwrotów ćwiczeniowych. Komputer, po odpowiednim przetworzeniu dźwięku z mikrofonu, wysyła go do słuchawek ćwiczącego. Osoba poddawana terapii słyszy w słuchawkach własny głos opóźniony o zadany interwał czasowy. ECHOKOREKTOR korzysta z cyfrowego dźwięku, który zapisywany jest do pamięci komputera. Dzięki temu zapewnia on nienaganną pracę i wysoką, niezmienną w czasie eksploatacji jakość dźwięku.

Więcej informacji znajdziesz pod adresem: http://www.ydp.com.pl

Oto adres, gdzie ów zestaw można zamówić:
Young Digital Poland S.A.
ul. Słowackiego 175
80-298 Gdańsk
tel. 058 349 44 44 lub 058 768 22 22
fax 058 349 44 11 lub 058 768 22 11

Masker

Masker jest to aparat umożliwiający diagnostykę jąkania, m.in. różnicowanie jąkania czynnościowego i organicznego. Jest pomocny także w terapii jąkania i w innych sytuacjach praktyki logopedycznej. Właściwością maskera jest możliwość zagłuszania osoby jąkającej się w czasie mówienia sygnałem o częstotliwości pokrywającej się z jego tonem krtaniowym, a nie dowolnie wybraną częstotliwością, jak to czynili inni producenci podobnych urządzeń. W zastosowaniu maskera im bardziej zbliżony do tonu krtaniowego jest sygnał podawany badanemu, tym autokontrola jego wypowiedzi jest mniejsza (pacjent nie koncentruje się nadmiernie na swej wymowie), natężenie głosu jest większe (pacjent ma większą pewność siebie), a ilość symptomów jąkania znacząco się mniejsza. W badaniach A. Bochniarza najlepsze efekty maskowania zostały uzyskane przy zagłuszaniu białym szumem i prostym sygnałem zbliżonym do tonu krtaniowego podawanym jednocześnie z szumem. Stąd w produkowanym obecnie echo-repetytorze jest wykorzystana funkcja maskera, która umożliwia podawanie tonu krtaniowego, białego i różowego szumu z płynnie regulowanym natężeniem. Autor tego projektu podejmował również próby z miniaturowymi maskerami - te również przynosiły obiecujące rezultaty terapeutyczne. Obecnie maskery są jedną z funkcji różnych, wielofunkcyjnych aparatów, nie są produkowane oddzielnie.

Elektroniczna terkotka

Elektroniczna terkotka - to aparat o zastosowaniu podobnym do maskera. Elektroniczna terkotka także bywa jedną z funkcji innych wielofunkcyjnych aparatów.

Bywają takie sytuacje (np. podczas pierwszej wizyty), że z powodu bardzo nasilonej symptomatyki jąkania trudno jest się porozumieć z pacjentem. Pacjent w takich sytuacjach nie potrafi prowadzić rozmowy, podać swoich danych, nie opowie też o swoich kłopotach komunikacyjnych. W tak deprymującej dla pacjenta sytuacji naprawdę warto zaoferować wspomagające mówienie środki pierwszej pomocy, które mają funkcję echa i maskera, by jego mowa choć w części była zrozumiała.

Komputer

Komputer - to wielce pomocne narzędzie pracy. Jego użyteczność zaczyna się od archiwizacji danych. Prowadzi się ponadto kartoteki pacjentów, symuluje się wymowę (wizualizuje ruchy artykulacyjne) i prezentuje dane z terapii. Obecność komputera pozwala realizować cele poznawcze, edukacyjne, ćwiczeniowe, badawcze.

Oprogramowanie:

• Komputerowy Relaks 1, Relaks 2 - służą zarówno do celów diagnostycznych i terapeutycznych. Programy są jednymi z narzędzi psychoterapeutycznego oddziaływania;
• Test asertywności i Test neurotyczności - pośrednio wskazują na deficyty i trudności osoby jąkającej się;

Radiotelefony

Radiotelefony - aparaty umożliwiające dyskretne kontrolowanie efektów i postępów w terapii oraz ocenianie stanów logofobii na odległość.

Psychorelaksometr

Psychorelaksometr - to urządzenie, które może mierzyć pewien element emocji w niektórych sytuacjach praktyki diagnostyczno- terapeutycznej. Największe zastosowanie mają one w technikach relaksacyjnych, w wielu metodach psychoterapeutycznych. Poza relaksacją, w której oceniać można stany napięcia emocjonalnego, aparat może także ilustrować i mierzyć reaktywność na różne bodźce akustyczne. Ta właściwość aparatu pozwala badać, np. symulację głuchoty, może być pomocna we wczesnym wykrywaniu głuchoty i w autotreningu relaksacyjnym pacjenta. Informacja zwrotna, jaką podaje ćwiczącemu aparat, otrzymywana cyfrowo, świetlnie i akustycznie, pozwala na orientację stanu pobudzenia i uspokojenia.

Aparat sprzężony z komputerem, przy zastosowaniu programu RELAKS 2, pozwala otrzymywać informacje także w postaci wykresu. Fakt otrzymywania informacji zwrotnej jest niezbędnym składnikiem procesu uczenia się, wyciszania emocji, obniżania napięcia mięśniowego i przewarunkowywania stanów negatywnych na stany pożądane. Użytkownik, zapoznany z istotą treningu, może szybciej z pomocą aparatu uzyskać pozytywne rezultaty. Najistotniejszym elementem treningu jest świadome sterowanie i kontrolowanie stanów emocjonalnych przez ćwiczącego. Fakt wglądu w swoje stany fizjologiczno-emocjonalne motywuje do pracy i zwiększa efektywność. Metoda biofeedbecku wykazuje bezsprzecznie, że pacjenci, gdy otrzymują informacje z fizjologicznych systemów, są w stanie ćwiczyć kontrolę wielu cielesnych funkcji, które pozostawały dotychczas poza całkowitą kontrolą, zaś efekty tego ćwiczenia są trwałe i mogą być utrzymywane bez instrumentalnego wspierania.

Relaksator

Relaksator - urządzenie, które w warunkach domowych pomaga pacjentom oceniać postępy terapii. Podczas psychoterapii, w której pacjent wyobraża sobie sytuacje wypowiedzeniowe nacechowane lękiem, ma on możliwość śledzenia i autostymulacji napięcia emocjonalnego przy każdym kolejnym wyobrażeniu. Terapię można wspomagać specjalnie przystosowanym nagraniem „Relaks dla jąkających się” (A. Bochniarz), które jest ukierunkowane na redukcję lęku podczas mówienia.

Echo-relaksator z metronomem

Echo-relaksator z metronomem - to mały aparat integrujący najbardziej użyteczne funkcje pomocne w terapii jąkania, wbogacony o funkcję maskera i metronomu.

Niepokój, lęk, trema wzmagają napięcie emocjonalne, a to daje wyraz w postaci zakłóconej pracy mięśni, co owocuje jąkaniem. Z tego powodu zapanowanie nad mięśniami może dać efekt w postaci płynnego mówienia. Aktywne przejmowanie kontroli nad własnymi dolegliwościami przez pacjenta daje mu poczucie mocy, przyczynia się do wzbudzenia motywacji w kierunku poszukiwania emocjonalnych źródeł zaburzeń i poddawania ich świadomej kontroli. Osoby jąkające się bardzo często cechuje hipomimia. Nadmiar napięć powoduje zakłócenie płynności wypowiedzi, straty energetyczne, spłycenie oddychania, męczliwość podczas mówienia. Te fakty przemawiają za stosowaniem relaksacji ukierunkowanej na problemy typowe dla jąkających się.

Mini-echo, Toni-echo, korektor mowy, echo-repetytor, echo-wibrator, masker, radiotelefon, psychorelaksometr, relaksator i echo-relaksator z metronomem - to narzędzia pierwszej pomocy, ale są również przydatne na różnych etapach pracy logopedy z jąkającym się. Można je zamówić pod adresem:
GABINET LOGOPEDYCZNY „DEMOSTENES”
Antoni Bochniarz - specjalista zaburzeń mowy
44-241 Żory, Os. Powstańców Śl. 1B/4,
tel./fax.: (032) 434 25 48, e-mail: demost@kki.net.pl

Opracowanie: Marzena Mieszkowicz - neurologopeda