poradnik-logopedyczny.plinterdyscyplinarny serwis logopedyczny

Zagrożenia płynące z niewłaściwego użytkowania komputera przez dzieci

Wykorzystanie komputera » Artykuły » Zagrożenia płynące z niewłaściwego użytkowania komputera przez dzieci

Systematyczne obcowanie z komputerem ma wiele zalet, ale zbyt wczesne i niekontrolowane korzystanie z komputera może nieść ze sobą także wiele zagrożeń i problemów. Przede wszystkim, zabawa przy komputerze nie powinna być jedyną podstawową formą spędzania wolnego czasu. Nie może odbywać się kosztem pomijania kontaktów z rówieśnikami i członkami rodziny, kosztem obowiązków domowych lub szkolnych. Komputer musi mieć w życiu dziecka właściwe miejsce, a w przypadku dzieci niepełnosprawnych, określenie tego miejsca leży przede wszystkim w rękach rodziców, nauczycieli i terapeutów. Powinni oni sprawować nadzór nad tym, ile czasu oraz w jaki sposób dziecko korzysta z komputera. W przypadku najmłodszej grupy dzieci najlepiej, aby było to wspólne, kontrolowane korzystanie z komputera, podobnie jak jest to zalecane w przypadku oglądania telewizji.

Komputer jest z całą pewnością doskonałym narzędziem wspomagającym terapię, edukację i rozwój dziecka. Prawidłowy dobór oprogramowania może ułatwić dziecku zdobywanie wiedzy, kształtowanie wielu umiejętności takich jak: logiczne myślenie, kojarzenie, zapamiętywanie, wytrwałość, cierpliwość, podejmowanie decyzji. Odpowiednio dobrane programy pomagają rozwijać spostrzegawczość, zręczność, sprawność manualną, refleks oraz podzielność uwagi. Komputer może również stać się wspaniałym narzędziem porozumiewania się osoby niemówiącej z innymi ludźmi, a w przyszłości wykonywania pożytecznego zawodu, pogłębiania wiedzy, rozwijania zainteresowań, ciekawszego spędzania czasu wolnego, co wiąże się z poczuciem niezależności i możliwością usamodzielnienia się osoby niepełnosprawnej.

Jednakże zainteresowanie się dziecka nieodpowiednimi dla niego grami, w których dominuje agresja bohaterów: strzelanie, brutalne bicie i zabijanie, bezmyślne niszczenie, które wyzwalają w dziecku bezkrytyczną identyfikację z bohaterem gry, zachowania destrukcyjne i agresję, mogą stać się wysoce niebezpieczne, szczególnie dla dopiero rozwijającej się i niedojrzałej osobowości.

Gdy układ nerwowy dziecka jest długotrwale atakowany strumieniem wielobarwnego światła, kakofonią ekscytujących dźwięków oraz huśtawką emocji wynikającą z przeżyć w wirtualnym świecie, dochodzić może do:

• zaburzeń koncentracji uwagi,
• kłopotów z myśleniem, spostrzeganiem,
• rozstroju emocjonalnego (tzw. huśtawki nastrojów, labilności emocjonalnej),
• zaburzenia więzi uczuciowej z najbliższymi,
• ucieczki przed realnym światem w świat „wirtualnej rzeczywistości”,
• wycofania się z rzeczywistego świata,
• zaburzeń osobowości i hierarchii wartości określanych jako uzależnienie od komputera (w skrajnych przypadkach).

Mimo niewątpliwych wielu zalet, nadmiernie długie przesiadywanie przed komputerem jest przejawem nadużywania tego narzędzia. Warto więc pamiętać o rozsądnym ograniczaniu czasu przebywania dziecka przy komputerze i właściwym doborze programów edukacyjnych. Podstawowym zadaniem dla rodziców jest więc stała kontrola dostępu dziecka do komputera. Ponadto należy stwarzać dziecku okazje do różnych przeżyć i rozwoju zainteresowań nie związanych z komputerem. Komputer może mieć w tym rolę wspomagającą. Ogromne znaczenie ma tu właściwa atmosfera rodzinna, częste rozmowy i dobry kontakt uczuciowy z dzieckiem. Wspólne rozmowy, zainteresowania i zabawy mogą sprawić, że nie będzie ono poszukiwało i pragnęło wirtualnej rzeczywistości, a tym skazywało siebie na samotność.

W przypadku niektórych dzieci niepełnosprawnych obserwuję, że podczas pracy z komputerem nadmiernie się pobudzają emocjonalnie i w takich stanach niewskazane są gry i zabawy, które to nasilają. Zagrożenia te przejawiają się także w niekontrolowanym dostępie do Internetu, który będąc nieograniczoną bazą wszelkiej informacji i wiedzy, może stać się zagrożeniem dla podatnej na manipulacje niedojrzałej psychiki dziecka. W opisanych sytuacja warto zachować wzmożoną kontrolę nad czasem jaki dziecko spędza przy komputerze, a przede wszystkim nad rodzajem gier i programów z jakich ono korzysta.

Spędzanie długiego czasu przed monitorem komputera stwarza również wiele zagrożeń zdrowotnych:

• pogłębianie się wad postawy,
• ociężałość psychoruchową i niechęć do podejmowania aktywnych form spędzania wolnego czasu (gier i zabaw ruchowych, rekreacji, zabaw manualnych, itp.),
• zmęczenie oczu, a po dłuższym czasie nawet wady wzroku,
• podrażnienie dróg oddechowych, błon śluzowych i skóry,
• nadpobudliwość, drażliwość, zaburzenia snu,
• uaktywnienie lub nasilenie alergii (np. na kurz, pyłki roślin doniczkowych),
• nasilenie ataków padaczki (epilepsji) zwłaszcza, gdy dziecko jest intensywnie bombardowane ostrymi refleksami świetlnymi i ostrymi dźwiękami płynącymi z komputera.

Aby lepiej zrozumieć skąd płyną tak liczne zagrożenia dla zdrowia naszych podopiecznych i dla nas samych (użytkowników komputera), warto poznać ich nośniki. Oto niektóre z nich:

Światło i dźwięk

Wbrew temu co nam się wydaje, ekran monitora nie wytwarza obrazu statycznego, ale jest migający z określoną częstotliwością. Ma to znaczenie głównie dla bezpośredniego użytkownika. Takie migające, a często różnobarwne źródło światła może być atrakcyjnym, przyciągającym wzrok elementem otoczenia dla małego dziecka bawiącego się stale w pobliżu. Również z tego powodu należy zadbać, aby ekran monitora nie był zwrócony w kierunku stałego miejsca zabawy lub spania małego dziecka.

Zwykle nie zdajemy sobie sprawy z różnorodności dźwięków stale wydobywających się z komputera, jak: szum wentylatora, zgrzyt pracy twardego dysku, świst CD, prztyk wyłącznika, stukot klawiatury Stanowią one niejako naturalne tło jego pracy, środowisko toczących się podczas pracy czynności. Jednakże dla zajętego cichą zabawą dziecka mogą one być denerwujące, mogą powodować nadwrażliwość na niektóre dźwięki i nadpobudliwość psychoruchową. Nie kontrolujemy również specyficznych dźwięków generowanych przez niektóre programy komputerowe jak: głośna muzyka i dźwięki o szybko zmiennej amplitudzie natężenia, których długotrwały wpływ na wrażliwą psychikę dziecka jest znany i nietrudny do przewidzenia (nadpobudliwość, drażliwość, zaburzenia snu, itd.).

Pole elektromagnetyczne

Wytwarzane jest przez płynący w komputerze prąd. W nowoczesnym sprzęcie elektronicznym nie ma ono takiego znaczenia jak kiedyś (wyraźnie mniejsza ilość transformatorów i cewek elektromagnetycznych). Natężenie pola elektromagnetycznego spada wraz ze wzrostem odległości od jego źródła. Dlatego należy starać się, aby miejsce zabawy dziecka przebywającego w tym samym pokoju co pracujący długotrwale komputer, znajdowało się jak najdalej od monitora. Dotyczy to zresztą także telewizora, o czym niestety często zapominamy. Dopuszczalny poziom natężenia pola elektromagnetycznego i potencjału elektrostatycznego określają dla monitorów normy MPR II, TCO 92/95/98/99 oraz nasza krajowa WBP 84/MPChiL-04.

Pole elektrostatyczne i jonizacja powietrza

Promieniowanie oraz wysokie napięcie (różnica potencjałów) potrzebne do rozpędzenia strumienia elektronów w kineskopie monitora, powodują jonizację powietrza. Zjonizowane powietrze ma różnoraki wpływ na nasz organizm (podrażnienie dróg oddechowych, błon śluzowych i skóry). Cząsteczki zjonizowanych gazów, głównie tlenu (ozon), mają krótki czas przeżycia, toteż szybko znikają z powietrza po unieczynnieniu źródła jonizacji i w dalszej odległości od niego. I tu także biorąc pod uwagę skutki zdrowotne, znaczenie ma przede wszystkim łączny czas przebywania w zjonizowanej atmosferze, a pośrednio także odległość od źródła jonizacji. Wnioski nasuwają się same.

Promieniowanie jonizujące i UV

Promieniowanie jonizujące i UV emitowane jest głównie przez lampę kineskopową monitora (wyzwalane wskutek bombardowania strumieniem elektronów ekranu luminescencyjnego). Jego natężenie spada proporcjonalnie do kwadratu odległości od monitora - czyli im dalej, tym mniejsza dawka promieniowania. Przyjęta dawka rośnie wraz z czasem spędzonym przy monitorze. Nowoczesne monitory zapewniają duże bezpieczeństwo w tym zakresie, ale należy pamiętać, że i one nie są całkowicie pozbawione tych oddziaływań. Szkodliwe promieniowanie emitowane z monitora kineskopowego (CRT) we wszystkich kierunkach, jest w dużej części pochłaniane przez ekrany filtrujące. Pomiary natężenia promieniowania jonizującego i UV w otoczeniu współczesnych monitorów wykazują raczej niskie wartości.

Ruch powierza

Wewnątrz komputera znajduje się wentylator zasilacza, chłodzenia procesora, który wymusza ruch powietrza we wnętrzu obudowy, ale częściowo i na zewnątrz. Może wydawać się, że taka swoista klimatyzacja nie wnosi niczego niekorzystnego, a jednak wystarczy sprawdzić ile kurzu potrafi zalegać wewnątrz komputera, aby zrozumieć, co dzieje się z nim pod wpływem prądu powietrza. Ruch powietrza na zewnątrz komputera może unosić także inne alergeny znajdujące się w pomieszczeniu (np. pyłki roślin doniczkowych) oraz zjonizowane powietrze wytworzone przez monitor. Należy więc odpowiednio często czyścić wnętrze komputera z zalegającego kurzu i często wietrzyć pomieszczenie oraz zadbać o takie ustawienie komputera, aby główny prąd powietrza nie emitował bezpośrednio w kierunku miejsca spania lub zabawy dziecka.

Oceniając powyższe zagrożenia wiążące się z użytkowaniem komputera w otoczeniu dziecka, można nabrać przekonania, że najlepiej by było, aby zwłaszcza małe dziecko w ogóle nie stykało się z tym urządzeniem. Przy okazji pamiętajmy, że nie mniejszy (a często większy) niekorzystny zdrowotny wpływ na małe dzieci ma telewizor. Nie popadajmy więc w skrajności. Wszystkie zagrożenia mogą mieć istotny wpływ zdrowotny na dziecko jedynie, gdy przebywa ono w bliskiej odległości od komputera przez długie godziny, niemalże codziennie. Dobrze byłoby zadbać, aby komputer znalazł się w innym pokoju niż łóżko lub miejsce stałej zabawy dziecka, szczególnie, gdy korzystamy z niego często i długo. W sytuacji, gdy jest to niemożliwe, to postarajmy się chociaż zminimalizować jego potencjalnie niekorzystny zdrowotny wpływ.

Komputer może być wspaniałym narzędziem rozwoju i źródłem radości, ale nieumiejętnie używany bywa przyczyną problemów. Czym więc będzie komputer dla dziecka, zależy w dużej mierze od nas samych, naszej rozwagi i odpowiedzialności.

Opracowanie: Marzena Mieszkowicz