poradnik-logopedyczny.plinterdyscyplinarny serwis logopedyczny

dyzartrię korową - powstałą w wyniku uszkodzenia okolicy ruchowej kory mózgowej;

dyzartrię piramidową (rzekomoopuszkową) - wynikającą z uszkodzenia dróg piramidowych prowadzących od okolicy ruchowej kory do jąder nerwów czaszkowych zlokalizowanych w pniu mózgu (unerwiających narządy mowy);

dyzartrię pozapiramidową (podkorową) - będącą następstwem uszkodzenia układu pozapiramidowego (jąder podkorowych: ciała prążkowanego i gałki bladej), a także jądra czerwiennego i dróg nerwowych prowadzących od nich;

dyzartrię opuszkową - powstałą w wyniku uszkodzenia jąder nerwów czaszkowych znajdujących się w opuszce lub nerwów z nich wychodzących i unerwiających aparat artykulacyjny;

dyzartrię móżdżkową - wywołaną uszkodzeniem móżdżku.

korową, mającą postać dyzartrii:

	apraksyjnej postcentralnej - kinestetycznej, w której zaburzone jest czucie artykulacyjnych układów, przede wszystkim układu spółgłosek,
	apraksyjnej premotorycznej - kinetycznej, w której występuje zaburzenie czasowej organizacji ruchów artykulacyjnych, połączone z rozpadem tych ruchów na oddzielne elementy.

pseudoopuszkową (rzekomoopuszkową), powstającą w wyniku centralnego spastycznego i najczęściej obustronnego porażenia mięśni aparatu mowy; najbardziej zaburzone są ruchy dowolne;

opuszkową, powstającą w wyniku wybiórczego, przeważnie lewo lub prawostronnego paraliżu mięśni aparatu mowy (języka, warg, podniebienia miękkiego, krtani, żuchwy, mięśni oddechowych); występuje zaburzenie mimowolnych i dowolnych ruchów we współpracujących grupach mięśni.

d y z a r t r i ę k o r o w ą, występującą w wyniku uszkodzeń kory mózgu w obszarze pól wydawania głosu (korowej reprezentacji mięśni narządów mowy); często obok elementów mowy dyzartrycznej pojawiają się też zaburzenia typu afatycznego, co utrudnia identyfikację schorzenia; przy uszkodzeniu jednej półkuli mózgu, powodującym połowiczne porażenie ruchowe (np. po udarze naczyniowym), dyzartria utrzymuje się zazwyczaj tylko kilka dni i szybko ustępuje, pomimo utrzymywania się centralnego niedowładu nerwu twarzowego (apraksji twarzy); natomiast przy uszkodzeniach obu półkul mózgu objawy są takie same jak przy dyzartrii nadjądrowej;

d y z a r t r i ę n a d j ą d r o w ą (rzekomoopuszkową), powstającą w wyniku uszkodzeń korowych obu półkul lub uszkodzeń dróg korowo jądrowych; cechuje ją spastyczny niedowład mięśni artykulacyjnych - co powoduje spowolnienie mowy, trudności w tworzeniu dźwięków, zaburzenia połykania - oraz labilność emocjonalna lub zanik reakcji emocjonalnych;

d y z a r t r i ę j ą d r o w ą (opuszkową, wiotką), powstającą na skutek obwodowego niedowładu lub porażenia mięśni unerwianych przez jądra nerwów czaszkowych (V, VII, IX, X, XII); cechuje się wiotkim niedowładem mięśni artykulacyjnych, mową opuszkową, tzn. cichą, niewyraźną, zamazaną artykulacją, która ma zabarwienie nosowe;

d y z a r t r i ę m ó ż d ż k o w ą (ataktyczną), powstającą na skutek uszkodzenia móżdżkowego ośrodka koordynacji mowy, co prowadzi do zaburzeń koordynacji funkcji mięśniowej; charakteryzuje się mową skandowaną, głośną, nieregularną, a czasem wybuchową;

d y z a r t r i ę p o d k o r o w ą, będącą następstwem uszkodzeń jąder podkorowych (prążkowia, gałki bladej, jądra niskowzgórzowego, jądra czerwiennego, istoty czarnej, jądra tworu siatkowatego), co powoduje zaburzenia ruchów i napięcia mięśni (dyskoordynację ruchu i napięcia mięśniowego); występuje w dwóch odmianach: hipokinetyczno-hipertonicznej (mowa cicha, monotonna, z wielokrotnym powtarzaniem części wypowiedzi - co określa się jako palilalię) oraz hiperkinetyczno-hipotoniczną, która towarzyszy różnego rodzaju współruchom (atetozie, pląsawicy) - zaburzenia dyzartryczne nasilają się na skutek mimowolnych ruchów mięśni twarzy i języka, zwykle przy wykonywaniu celowych czynności ruchowych i pod wpływem czynników emocjonalnych;

d y z a r t r i ę o b w o d o w ą (zwaną też dysglosją), będącą wiotkim porażeniem powstałym na skutek obwodowego uszkodzenia nerwów unerwiających mięśnie narządów mowy (twarzy, podniebienia, języka i krtani); w zależności od tego, który nerw jest uszkodzony, występują różne zaburzenia artykulacji, tzn. utrudniona jest wymowa różnych głosek; dyzartria obwodowa występuje też w wyniku nieprawidłowego przewodnictwa nerwowo-mięśniowego, przy nadwrażliwości skurczowej mięśni (jak w miastenii), lub obserwuje się ją w miokloniach, w których stany spastyczne mięśni uzależnione są w dużej mierze od czynników emocjonalnych.

dyzartria wiotka
Powstaje w wyniku uszkodzenia neuronu ruchc wego lub nerwów obwodowych biegnących od tego neuronu do mięśni aparat i mowy, co powoduje osłabienie, zwiotczenie mięśni np. żuchwy, warg, police ków, podniebienia miękkiego, gardła, języka; jej najbardziej widocznymi obja wami są: odczuwanie duszności w czasie mówienia, nosowe zabarwienie głosu hipotonia, osłabienie odruchów, zanik, drżenie lub nieprawidłowe ruchy;

dyzartria spastyczna
Powstaje w wyniku uszkodzenia układ piramidowego, który tworzy okolica ruchowa kory mózgowej wraz z od chodzącym od niej szlakiem piramidowym prowadzącym przez pień i rdze kręgowy do jąder ruchowych rdzenia kręgowego; uszkodzenie tego układu powoduje hipertonię, czyli wzmożenie napięcia mięśniowego o charakterze spastycznym (kurczowym, scyzorykowym); jej najbardziej charakterystycznymi objawami są: niskie natężenie głosu, przerwy w emisji głosu, chrapliwość i napięto-zdławiony głos, zwolnione tempo mówienia i krótkie frazy, wolniejsze ruchy warg, języka i podniebienia oraz niedowład dolnej części twarzy;

dyzartria ataktyczna
Wywołana jest uszkodzeniem móżdżku i/lub dróg móżdżkowych, co powoduje zaburzenia koordynacji ruchów oddechowych, fonacyjnych i artykulacyjnych; charakteryzuje się: hipotonią, brakiem zróżnicowania w akcentowaniu, nadmiernym akcentowaniem wyrazów lub sylab nieakcentowanych, nieregularnymi przerwami w artykulacji, przeciąganiem fonemów i przeciąganiem przerw międzywyrazowych, zwolnionym i nierytmicznym tempem mowy, co objawia się zaburzeniem płynności mowy, występowaniem chaotyczności ruchów, brakiem kontroli kierunku ruchów i czasu ich trwania;

dyzartria hipokinetyczna
Powstaje w wyniku uszkodzenia układu pozapiramidowego (na skutek choroby Parkinsona); jej główną cechą jest zredukowany ruch, co powoduje jednostajność melodyki, zmniejszone akcentowanie, jednakową głośność, ponadto krótkie przyspieszone frazy, nagłe przyspieszanie i zwalnianie tempa mowy, zatrzymywanie procesu mówienia spowodowane chwilami ciszy, czasami powtarzanie głosek i sylab, szybkie, lecz ograniczone ruchy języka i warg, w wyniku których głoski wymawiane są nieprecyzyjnie;

dyzartria hiperkinetyczna
Powstaje również w wyniku uszkodzenia układu pozapiramidowego, lecz jest następstwem takich zaburzeń ruchowych, jak np. pląsawica, atatoza, dystonia, kloniczne skurcze mięśni krtaniowo-gardłowo-podniebiennych, organiczne drżenie głosu itd.; pojęcie hiperkinezji stosuje się w odniesieniu do ruchów mimowolnych, wykonywanych niezależnie od woli, które z kolei przeszkadzająca ruchach celowych; w zależności od rodzaju zaburzeń ruchowych wyróżnia się kilka rodzajów dyzartrii hiperkinetycznej;

dyzartrie mieszane
Charakteryzują się występowaniem różnych cech, wymienionych powyżej rodzajów dyzartrii, co ma miejsce przy stwardnieniu bocznym zanikowym, stwardnieniu rozsianym, chorobie Wilsona; wspólne pojawienie się i nasilenie jednych cech może zamazać odbiór innych.