poradnik-logopedyczny.plinterdyscyplinarny serwis logopedyczny

Zdrowie a niepełnosprawność

Zaburzenia rozwoju » Klasyfikacja niepełnosprawności » Zdrowie a niepełnosprawność

Pojęcie zdrowia można rozpatrywać w dwu aspektach, jako:

• wartość samą w sobie
• indywidualną ocenę zdrowia, jako wartości ogólnej

Zdrowie to stan idealnej równowagi i harmonii organizmu, sprawność zespołowa (integralna), łącząca funkcje psychiczne i fizyczne, zaś choroba - wszystko, co nie jest równowagą i harmonią.

Maslov za zdrowie uważa prawidłową realizację potrzeb; Grasser - zdolność do działań produktywnych i efektownych. Natomiast Rescher - jako przedmiot preferencji, a wartości są składnikiem społecznego dobrobytu rozumianego jako zdrowie fizyczne, psychiczne, dostatek materialny zalety osobiste i zalety środowiska. Według Hołówka zdrowiem jest stan psychofizyczny idealnego organizmu wolnego od zmian patologicznych lub pewien szereg stanów uporządkowanych pod względem głębokości zmian patologicznych od śmierci poprzez coraz lżejsze stany chorobowe aż do zdrowia. A zatem pełny dobrostan fizyczny, psychiczny, społeczny, a nie tylko nieobecność choroby. Zdaniem Grzegorzewskiej człowiek zdrowy jest wtedy, gdy ustrój psychofizyczny funkcjonuje prawidłowo, tzn. który ma odbiór odpowiedni do siły i jakości bodźca oraz właściwie na ten bodziec reaguje, który w życiu społecznym ma sprawne kontakty hamulcowe, zarówno w znaczeniu emocjonalnym, poznawczym, motorycznym, właściwe dla niego i jego otoczenia.

Inwalida - człowiek, u którego występują wady lub defekty fizyczne o charakterze trwałym.

Hulek A. dzieli inwalidztwo ze względu na przyczyny i objawy:

przyczyny

• inwalidztwo nabyte (choroby i urazy)
• inwalidztwo wrodzone (choroby i wady)

objawy:

• inwalidztwo fizyczne
• inwalidztwo umysłowe, emocjonalne, społeczne

Skutki inwalidztwa:

U osób dorosłych:

• utrudnienie w podjęciu i utrzymaniu pracy,
• problem kształcenia,
• utrudnienie w prowadzeniu gospodarstwa
• utrata pozycji społecznej (może być, ale nie musi)

U dzieci:

• utrudnienie w zabawie,
• utrudnienia szkolne,
• trudności związane z życiem w grupie.

Osoba niepełnosprawna

Według A. Hulka - to taka osoba, u której istnieje naruszenie sprawność i funkcji w stopniu wyraźnie utrudniającym (w porównaniu z osobami pełnosprawnymi) pobieranie nauki w normalnej szkole, wykonywanie czynności życia codziennego, pracę zarobkową, udział w życiu społecznym oraz zajęcia w czasie wolnym od pracy Według prawa - to osoba częściowo lub całkowicie niezdolna do zatrudnienia z powodu stałego lub długotrwałego naruszenia sprawności organizmu.

Grupy inwalidzkie

III grupa:

• osoba częściowo niezdolna do wykonywania dotychczasowego zatrudnienia, jeżeli zachowała zdolność do wykonywaniu dotychczasowego zatrudnienia w zmniejszonym zakresie;
• osoba całkowicie niezdolna do wykonywania dotychczasowego zatrudnienia, ale zachowuje ona zdolność do wykonywania innego kwalifikowanego zatrudnienia;
• osoba, która ma szczególne naruszenie sprawności organizmu nawet jeżeli naruszenie to nie ogranicza zdolności do wykonywania dotychczasowego zatrudnienia.

II grupa:

• osoba niezdolna do wykonywania jakiegokolwiek zatrudnienia.

I grupa:

• osoba niezdolna do wykonywania jakiegokolwiek zatrudnienia,
• osoba, która ze względu na niemożność samotnej egzystencji wymaga stałej opieki osoby trzeciej.

Klasyfikacja niepełnosprawności

Według kryterium:

przyczynowego:

• uszkodzenia wrodzone i nabyte
• uszkodzenia nabyte w ciągu życia

czasu trwania

• trwałe upośledzenie,
• okresowe upośledzenie

neuropsychologicznego

• patomechanizmy biopsychospołeczne

medycznego

• syndromy zespołów i jednostek patologicznych
• stopień ciężkości stanów dewiacyjnych
• budowanie prognozy

biopsychologicznego - wg zasięgu wpływu niepełnosprawności na osobowość i poszczególne jej funkcje

pedagogicznego - etapowe kryteria planowanych osiągnięć

społecznego - potrzeb różnego rodzaju i stopnia w życiu rodzinnym i pracy:

• osiągnięcie pełnej samoobsługi oraz zaradności życiowej i przydatności społecznej,
• zaradność życiowa i samoobsługa ograniczona,
• całkowity brak zaradności życiowej.

Kryteria rozpoznawania niepełnosprawności:

czas trwania

• ustabilizowane kalectwo
• nieustabilizowane kalectwo

psychologiczne

• zależy od indywidualnego odbioru własnej niepełnosprawności

pedagogiczne - ściśle powiązane z systemem oświatowym i obejmuje następujące typy uszkodzeń:

• drogi i kanały informacyjne, które zostały uszkodzone lub zachowane,
• stopień wyuczalności,
• możliwość kontaktów społecznych,
• stopień odczuwania niebezpieczeństwa,
• stopień agresji wobec społeczeństwa,

społeczne

kliniczne (etiologia niepełnosprawności jest bardzo istotna, bowiem jej przyczyny mogą być wrodzone lub nabyte, a inwalidztwo może być spowodowane uszkodzeniem układu nerwowego, kostno-stawowego, krwionośnego, lokalizacją uszkodzenia, zakresem uszkodzenia. Jednostronne, sprzężone, stopniem - lekkie, średnie, głębokie.

Podział niepełnosprawności:

upośledzeni umysłowo

głusi

• od urodzenia i ogłuchli całkowicie
• z resztkami słuchu
• niedosłyszący posługujący się mową
• głusi upośledzeni umysłowo
• głusi z innymi uszkodzeniami

niewidomi

• od urodzenia i ociemniali całkowicie
• z resztkami wzroku
• niedowidzący
• niewidomi upośledzeni umysłowo
• niewidomi z innymi uszkodzeniami

niedostosowani społecznie

przewlekle chorzy

• somatycznie
• nerwowo
• psychicznie

osoby z uszkodzeniami narządu ruchu

osoby z poważnymi uszkodzeniami mowy

Talcoth Persons, twórca socjologicznego modelu choroby uważa, że choroba to forma dewiacji społecznej, a jej istotę przestawił na kanwie teorii ról społecznych.

Osoba chora

Osoba ta może pozwolić sobie na nic nie robienie, pomoc, może mieć roszczenia, ma prawo oczekiwać opieki osób trzecich, ale musi przestrzegać pewnych zasad stawianych przede wszystkim przez lekarza, ale też przez osoby opiekujące się nią.

Choroba w ujęciu socjologicznym:

Złożony proces społeczny, w ramach którego grupa ludzi zmienia swój punkt widzenia na jednego z członków przyznając mu uprzywilejowaną, a jednocześnie niekorzystną pozycję i ta sama grupa ustala granice oraz zasady powrotu jednostki do roli jednostki zdrowej. Osoby zdrowe utrwalają swój stosunek do osób chorych nawet wówczas, gdy mija proces choroby. Stan otoczenia również zdeterminowany jest następującymi czynnikami:

• poziomem kulturalnym i kulturowym otoczenia,
• pozycją chorego w środowisku,
• wieku życia osoby chorej,
• więzi emocjonalnej os. chorej z innymi ludźmi.

Zdrowie psychiczne

Gdyby porównać proporcje poziomu rozmaitych nieprzyjaznych zachowań wśród osób zdrowych i chorych, to wydaje mi się, że zdrowi zdecydowanie przodują w tym rankingu. Nie trzeba być chorym, żeby być złym, agresywnym człowiekiem. Czasem bardzo trudno wytłumaczyć ludziom, że właściwie życie jest stresem i bez niego funkcjonować się nie da. Stres jest tym, co nas rozwija, dzięki niemu jesteśmy stale gotowi do dopasowywania się do zmiennych i coraz trudniejszych warunków, które nas otaczają, ale nadmierny i długotrwały stres może spowodować chorobę.

Najogólniej rzecz biorąc można wyróżnić dwa podejścia. Jedni uważają, że zdrowiem psychicznym jest wszystko to, co nie jest chorobą, a inni twierdzą, że jest ono czymś więcej niż tylko brakiem zaburzeń - jest szczególnie dobrym stanem samopoczucia.

Zdrowie psychiczne bywa określane według norm statystycznych jako zdrowie przeciętne. Są także zwolennicy pojmowania tego stanu jako pewnego rodzaju ideału, który powinien reprezentować człowiek, aby można go było uznać za zdrowego psychicznie. Istnieje też podejście relatywne, wykorzystujące względną normę kulturową, dzięki któremu można zakwestionować wszystkie inne definicje. Podejście relatywne zakłada bowiem, że to, co dana kultura uznaje za zaburzenie, inna potraktuje jako zachowanie mieszczące się w granicach zdrowia psychicznego. Normę wyznaczają więc warunki geograficzne, środowiskowe, przyzwyczajenia kulturowe. Z praktycznego punktu widzenia zdrowiem psychicznym jest to, co nie jest zaburzeniem.

Na zachowanie zdrowia psychicznego rzutuje z jednej strony to, co człowiek nosi w swoim doświadczeniu i biologicznym, i społecznym, z drugiej natomiast to, czego nauczył się doświadczać i rozwiązywać w okresie rozwoju psychicznego - od wczesnego dzieciństwa, po wiek dojrzały. Oczywiste jest, że jeśli człowiek ma kochającą, lecz wymagającą pracy i zaangażowania rodzinę, dobre kontakty w środowisku szkolnym, rówieśniczym, to wówczas jego szanse na zachowanie zdrowia psychicznego w okresie dojrzałym są znacznie większe niż tej osoby, która po drodze do dojrzałości doznaje różnorodnych urazów, lub nie ma szans nauczyć się adekwatnych sposobów radzenia sobie w trudnych sytuacjach. Człowiek, który stara się ochronić przed możliwymi trudami, przyjmując postawę wycofującą, naraża się na to, że nie nabędzie odpowiednich doświadczeń. Czasami się mówi, że trzeba unikać stresów, albo chronić siebie i innych od stresów, żeby być zdrowym psychicznie. To jest raczej błędna postawa. Sądzę, że nie tyle powinno się unikać stresów, co uczyć się je rozwiązywać w sposób skuteczny, właściwy, czyli taki, który prowadzi do rozwiązań o charakterze racjonalnym. Takie założenia zawarł prof. Kazimierz Dąbrowski w swojej teorii dotyczącej tzw. dezintegracji pozytywnej. Twierdził on, że nowe dla nas sytuacje, nierzadko trudne, mogą zawierać potencjał prowadzący w dobrym kierunku - do poszukiwania i znalezienia racjonalnych rozwiązań. I tak się zapewne w wielu przypadkach dzieje. Mit, że bezstresowe życie jest czymś w rodzaju raju na ziemi, jest niezwykle powszechny, ale wiemy, że dzieci wychowywane bezstresowo, bez nagród i kar - nie w postaci klapsów, ale np. nie wpuszczenia do piaskownicy przez kolegów, którym zrobiły jakąś przykrość - są bez takich doświadczeń po prostu bezradne.

Opracowanie - Marzena Mieszkowicz - neurologopeda